Kur mbërrita në Stamboll dhjetë vjet më parë, në fillim të qershorit 2013, qyteti dukej se ishte transformuar krejtësisht që nga vizita ime e mëparshme, vetëm disa javë më parë.
Zona përreth Sheshit Taksim ishte kthyer në një lloj karnavaleje rezistence me pankarta kundër qeverisë që mbulonin çdo ndërtesë, slogane kryengritëse që dekoronin çdo mur dhe këngë sfide që dëgjoheshin nga çdo cep.
Brenda parkut Gezi, hapësira me pemë pranë sheshit Taksim që ishte zemra e protestës, qindra tenda të vogla shtriheshin përgjatë shtigjeve, ndërsa pankartat dhe posterat shpërndanin një mori mesazhesh, nga sloganet socialiste deri te deklaratat e të drejtave LGBT, thirrjet feministë dhe manifestet e ambientalistëve.
Kishte flamuj të zinj anarkistë, yje të kuq socialistë dhe madje edhe simbole futbolli: një pankartë tregonte ngjyrat bardh e zi të ekipit të Stambollit, Besiktas, por në qendër të saj, e endur në emblemën e klubit, ishte fytyra e Che Guevara-s.
Përveç tendave dhe një autobusi policie, i cili ishte kthyer në një konvikt të improvizuar, kishte dhjetëra kafene dhe tezga çaji, disa ekspozita fotografish, një skenë ku bandat muzikore luanin muzikë dhe aktivistët mbanin fjalime, një librari të pajisur mirë, një kënd lojërash për fëmijë dhe madje edhe stacionin radiofonik të vetë parkut.
Ky ishte një vërshim i jashtëzakonshëm krijimtarie, sikur i gjithë vitaliteti i ndrydhur i rinisë së Stambollit të ishte çliruar papritmas. Parku Gezi ishte bërë ajo që një faqe interneti lokale e quajti “një laborator për një kulturë të re rezistence”, pikërisht në mes të metropolit më të madh të Turqisë.
Në të gjithë parkun kishte imazhe të “zonjës me fustan të kuq”, Ceyda Sungur, një grua që u bë një nga ikonat vizuale të protestave teksa u fotografua ndërsa një polic në sheshin Taksim i hodhi gaz lotsjellës.
Por kishte edhe më shumë postera dhe pankarta që përshkruanin kryeministrin e Turqisë në atë kohë, Rexhep Tajip Erdogan, si një sulltan arrogant – sepse Erdogani ishte arsyeja pse kishin shpërthyer fillimisht protestat masive.
Herët një mëngjes nga fundi i majit 2013, policia kishte organizuar një sulm në një kamp të vogël tendash që ishte ngritur nga ambientalistët që po protestonin kundër planit të Erdoganit për të shkatërruar parkun Gezi dhe për të ndërtuar një kopje të madhe të një kazerme osmane të shekullit të 19-të të kompletuar me një qendër tregtare dhe një xhami të re gjigante aty pranë.
Bastisja dha rezultat të kundërt: mijëra njerëz dolën në rrugë dhe Sheshi Taksim dhe Parku Gezi u bënë bastione të rezistencës, të barrikaduara nga të gjitha anët, ndërsa demonstratat antiqeveritare shpërthyen në qytete të tjera në të gjithë vendin.
“Parku u bë një simbol, por ka shumë gjëra pas kësaj rezistence”, më tha Barkin Engin, kitaristi i grupit alternativ turk të rrokut Replikas, të cilin e intervistova për një artikull që shkrova për The Guardian për muzikantët e përfshirë në protesta.
Engin foli për shtypjen e lirisë së fjalës, kufizimet mbi alkoolin dhe abortin dhe privatizimin e hapësirave publike: “Kjo rezistencë është një rezultat i natyrshëm i politikës kapitaliste neoliberale të kësaj qeverie autoritare dhe një kryeministri jodemokratik që mendon ai është ababai i kombit dhe përdor fenë për të fituar popullaritet”, tha ai.
Ndërsa nata nisi të binte mbi Stamboll atë mbrëmje, Parku Gezi filloi të kumbonte në një kakofoni ritmesh konkurruese: bokse nga ku dëgjohej muzikë tradicionale, tezga çaji me muzikë funk dhe himne turke rroku, trupa bateristësh endacakë, studentë që luanin muzikë me kitara akustike, gra të moshuara që këndonin këngë popullore dhe grupe folklorike që këndonin himne kryengritëse.
Flakadanët lëshonin tym, ndërsa grupe tifozësh të klubeve kryesore të futbollit të Stambollit marshonin drejt sheshin Taksim, duke ngritur shishet e birrës në ajër në dolli satirike për Erdoganin. “Krahë më krahë kundër fashizmit!” bërtisnin ata dhe nga ballkonet sipër rrugës, njerëzit goditnin tiganët në shenjë miratimi.
Por edhe pse e gjithë kjo dukej argëtuese, nuk ishte lojë. Disa qindra metra poshtë rrugës, policët e trazirave qëndronin me pushkët e tyre automatikë, të mbështetur pas makinave të tyre të blinduara, duke pritur thirrjen për të rimarrë parkun.
Shitësit ambulantë po ofronin tashmë gjithçka që mund t’i duhej një protestuesi nëse do të vinte goditja policore: maska, syze, helmeta nga ato të punëtorëve të ndërtimit dhe bandana të zbukuruara me kafkë dhe kocka të kryqëzuara.
Ishte mbrëmja e 15 qershorit kur forcat e trazirave bënë lëvizjen e tyre vendimtare.
Në qëndrimin e fundit të dëshpëruar, protestuesit krijuan një kordon të kapur të gjithë prej krahu në hyrje të parkut Gezi, duke u përpjekur të ndalonin sulmin, por u shtynë mënjanë nga mburojat e policëve, ndërsa oficerët me helmeta të bardha mësynë kampin e protestës, duke hedhur gaz lotsjellës dhe duke tërhequr zvarrë njerëzit që bërtisnin nga tendat e tyre.
Disa u kundërpërgjigjën, duke i vënë flakën barrikadave dhe duke hedhur bomba molotov, por policia i detyroi të largoheshin në rrugët anësore rreth sheshit Taksim, ku u goditën me gaz lotsjellës dhe me shkopinj gome. Erdogan i përshkroi protestuesit si provokatorë dhe terroristë. “Mori fund”, deklaroi ai.
“Pema e dëshirave” e parkut Gezi, e cila ishte zbukuruar me shumë shënime individuale të shkruara me dorë që tregonin ëndrrat e protestuesve, u dogj.
Tani, një dekadë më vonë, me Erdoganin e rizgjedhur së fundmi si president për pesë vite të tjera, rezistenca shpresëdhënëse e protestave të Parkut Gezi duket shumë larg. Është e vështirë të mos shihet shtypja e tyre brutal si një pararendës për atë që erdhi më pas: goditjen mbarëkombëtare të Erdoganit ndaj kundërshtarëve të tij pas përpjekjes së dështuar të grushtit të shtetit të vitit 2016.
Kur kujtoj tani lëvizjen e rezistencës së Parkut Gezi, më kujtohet gjithmonë optimizmi i saj rinor. “Një muaj më parë, po të më pyesnit, do të kisha thënë se nuk kishte asnjë shpresë për ndryshim”, më tha një nga protestuesit. “Tani ne shohim se këtu ka një të ardhme.” Por në fund, sado që u përpoqën, nuk shkoi ashtu siç kishin ëndërruar.
Ky artikull u përshtat nga “Pop Grenade”, libri i Matthew Collin mbi muzikën dhe aktivizmin politik, botuar nga Zero Books.