Kur ministrat e brendshëm të 27 vendeve anëtare të Bashkimit Evropian u takuan të enjten, më 8 qershor, për të diskutuar reformën e sistemit të azilit të bllokut, pak prisnin që të dilte një marrëveshje.
Çështja ishte diskutuar për vite pa rezultat. Megjithatë, në orën e 11-të, u njoftua vërtet një Marrëveshje e re e Paktit mbi Migracionit, e mbështetur çuditërisht nga një shumicë.
Nancy Faeser e Gjermanisë e përshëndeti marrëveshjen si “historike”. Ajo kishte të drejtë, tha Alberto-Horst Neidhardt, kreu i programit të migracionit në qendrën e politikave evropiane, në kuptimin që “fillimi aktual i negociatave të reformave në fushën e politikës së imigracionit dhe azilit filloi më shumë se shtatë vjet më parë”.
“Nga ky këndvështrim, marrëveshja është historike”, tha ai për BIRN. Por kjo nuk e bën atë të shkëlqyeshme. Siç theksuan Neidhardt dhe ekspertë të tjerë, marrëveshja nuk trajton në të vërtetë mangësitë e sistemit aktual evropian të azilit, kryesisht në lidhje me ndikimin disproporcional të emigracionit në vendet anëtare në kufirin e jashtëm të BE-së.
Më keq akoma, ajo sinjalizon një hap pas për sa i përket të drejtave të refugjatëve dhe emigrantëve në BE dhe mund të jetë një lajm i keq për fqinjët e BE-së, përfshirë ata në Ballkan.
Sipas marrëveshjes, shtetet anëtare individuale, jo vetë blloku, do të jenë në gjendje të përcaktojnë nëse një vend i tretë është ose jo “i sigurt” për t’i deleguar përgjegjësinë për përpunimin e një kërkese azili.
“Në kompromisin që u gjet […] disa nga kufizimet [në ‘rregullin e vendit të tretë të sigurt’] janë hequr”, tha Neidhardt.
“Mund të presim që do të ketë gjithnjë e më shumë përpjekje për të nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi që bëjnë të mundur kthimin pas të personave”, paralajmëroi ai. “Me gjasë, fokusi i vëmendjes së politikëbërësve në Bruksel dhe në nivel kombëtar do të kthehet si te vendet e Afrikës së Veriut ashtu edhe te vendet e Ballkanit Perëndimor.”
“Një hap pas”
Sipas ligjit evropian, kërkesat për azil duhet të përpunohen nga vendi i parë i BE-së ku arrijnë azilkërkuesit. Koncepti i “vendit të tretë të sigurt” ofron një përjashtim nga rregulli, duke i lejuar shtetet anëtare të transferojnë përgjegjësinë për përpunimin e një kërkese për azil në atë vend, me kusht që ai të konsiderohet “i sigurt”, të ketë një sistem funksional azili dhe një “lidhje” me azilkërkuesim. Edhe shteti në fjalë duhet të pajtohet me kthimin.
Tani, do t’u mbetet shteteve anëtare të përcaktojnë nëse ekziston një “lidhje” e tillë.
Nuk do të jetë e drejtpërdrejtë, tha Catherine Woolward, drejtore e Këshillit Evropian për Refugjatët dhe Mërgimtarët, ECRE.
“Nuk ka shumë vende – ndoshta asnjë në zonën përreth Evropës – që mund të konsiderohen vende të sigurta, para së gjithash, dhe së dyti, vetë vendi duhet të jetë i gatshëm t’i pranojë ata njerëz”, tha Woolward për BIRN.
Boja e marrëveshjes nuk ishte tharë ende kur kryetarja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, kryeministri holandez, Mark Rutte, dhe kryeministrja italiane, Giorgia Meloni, u nisën për në Tunizi. Ata u kthyen duarbosh, por Woolward paralajmëroi se vendet e Ballkanit Perëndimor mund të jenë objektivat e vërtetë.
“[…] ato vende janë në procesin e pranimit dhe ata duan t’i bashkohen BE-së, kështu që BE-ja mund t’u ushtrojë presion […] dhe t’i detyrojë ata të pranojnë”, tha ajo.
Megjithatë, që të konsiderohen “të sigurta”, këto shtete do të duhet të përmirësojnë sistemet e tyre të azilit. Kjo nëse ata dëshirojnë të jenë pjesë. Nëse jo, “ekziston gjithashtu rreziku që ndryshimi të zvogëlojë standardet e mbrojtjes në vendet e tjera sepse ato nuk duan të përdoren si depo për njerëzit e dërguar nga BE-ja” tha Woolward.
Marrëveshja e Paktit për Emigracionin do të reduktojë gjithashtu masat mbrojtëse për refugjatët dhe njerëzit që kërkojnë azil në BE, thonë ekspertët.
Reformat e propozuara krijojnë një regjim ligjor që është më kufizues pasi detyron shtetet anëtare në kufijtë e jashtëm të BE-së të përshpejtojnë procedurat kufitare për një numër të madh aplikantësh për azil. “Për njerëzit që kërkojnë mbrojtje në Evropë, ky është kryesisht një lajm i keq”, tha Woolward.
Neidhardt ra dakord: “Është një hap pras”, tha ai, duke iu referuar të drejtave të refugjatëve dhe emigrantëve. “Procedura e përshpejtuar në kufi dobëson të drejtat themelore të të miturve, të cilët ka të ngjarë të mbahen në paraburgim si pjesë e kësaj procedure.”