Në vitin 2008 evropianët fitonin, në total, 10% më shumë se amerikanët. Deri në vitin 2022, amerikanët po fitonin 26% më shumë se evropianët. Këtë javë, Wall Street Journal konfirmoi se evropianët po bëhen më të varfër jo vetëm kolektivisht, por edhe privatisht. Kjo përmbysje tronditëse e fatit u shkaktua nga niveli i pashembullt i masave shtrënguese që qeveritë evropiane bënë mbi ekonomitë e tyre pas krizës financiare globale të vitit 2008.
Masat shtrënguese nuk janë të këqija vetëm për njerëzit vulnerabël që kanë nevojë për mbështetjen e shtetit në kohë të vështira; ato gjithashtu mbytin investimet. Në çdo ekonomi, shpenzimet kolektive janë të barabarta me të ardhurat kolektive. Duke ulur ndjeshëm shpenzimet publike në një kohë kur shpenzimet private po binin, qeveritë evropiane përshpejtuan shkallën me të cilën u zvogëluan të ardhurat totale.
A është habi që bizneset evropiane refuzuan të investonin në kapacitetin për të prodhuar gjëra që konsumatorët nuk do të kishin para për t’i blerë? Kjo është mënyra se si masat shtrënguese të pas 2008-ës i vranë investimet në mbarë kontinentin dhe e vendosën Evropën në një rrugë rënieje laike.
Çdo masë shtrënguese godet së pari dhe fort një fushë shpenzimesh fiskale: investimet publike, të cilat, në krahasim me shpenzimet e tjera relativisht joelastike të qeverisë, si pensionet dhe pagat e sektorit publik, janë objektivi më i butë i shkurtimeve të buxhetit. Pra, ishte efekti frenues afatgjatë i masave shtrënguese në investimet publike, jo vetëm efekti në kërkesën agregate dhe investimet private, që e la Evropën me shenja të përhershme.
Sot, më shumë se një dekadë më vonë, eurozona ka nivele më të ulëta të investimeve publike (si përqindje e të ardhurave agregate) se çdo ekonomi ose bllok tjetër ekonomik i përparuar. Dhe nëse përjashtojmë Irlandën, siç duhet (duke pasur parasysh se PBB-ja e saj përmban të ardhura të shumëkombëseve që irlandezët nuk i shohin kurrë), fuqia ekonomike e Evropës, Gjermania, renditet e fundit brenda Evropës për sa i përket shkallës së saj të investimeve të përgjithshme.
Përveç mallrave luksoze (ku kompanitë si LVMH, Hermès, Porsche dhe Ferrari kryesojnë) dhe futbollit, Evropa po shndërrohet në një xhuxhe ekonomike. Industria e fuqishme gjermane e makinave mund të ketë ruajtur prodhimin e saj, por vlera e saj e shtuar është në rënie afatgjatë.
Në të gjithë Evropën, investimi në prodhimin e teknologjisë së gjelbër është i mjerueshëm. Bateritë, inteligjenca artificiale dhe të gjitha teknologjitë digjitale që po nxisin rritjen globale e kanë lënë Evropën pas. Në vitin 1990, Evropa prodhonte 44% të gjysmëpërçuesve në botë; tani është vetëm 9% (SHBA-ja prodhon 12%). Big Tech është pothuajse ekskluzivisht amerikane dhe kineze. Nga 20 kompanitë kryesore të teknologjisë në mbarë botën, vetëm dy, ASML dhe SAP, janë evropiane.
Pandemia i la në pritje masat shtrënguese të Evropës për disa vite pasi rregullat fiskale të BE-së u pezulluan dhe qeveritë nisën të shpenzonin pa fre për të mbështetur bizneset. U njoftua një Fond Rimëkëmbjeje, të cilin shumë nxituan ta shpallnin si momentin Hamiltonian të Evropës. Natyrisht, nuk ishte diçka e tillë (siç e paralajmërova në atë kohë).
Pandemia ishte një tjetër krizë globale që e vendosi Evropën në disavantazh në krahasim me Amerikën. Stimuli i Evropës nuk ishte vetëm më i vogël se paketa e SHBA-së dhe ndryshe nga SHBA-ja ku një pjesë më e madhe e parave publike dërgoheshin si grante drejtpërdrejt për qytetarët, qeveritë evropiane favorizuan firmat. Dhe duke qenë se firmat në kohë të këqija kanë shumë më pak gjasa të shpenzojnë para (përveç aksioneve të tyre) sesa qytetarët, stimuli i Evropës ishte edhe më i vogël se sa sugjerojnë shifrat kryesore.
Historianët ekonomikë do ta shohin krizën financiare të vitit 2008, krizën e borxhit publik pas 2009-ës që pasoi dhe pandeminë si një sekuencë mundësish që elitat e Evropës zgjodhën t’i humbisnin, në vend të kësaj të mos përmbushin masat shtrënguese sapo rrethanat e lejuan. Shumica e komentuesve fajësojnë për këtë frikën e paarsyeshme nga inflacioni (për shkak të, le të themi, kujtesës kolektive të gjermanëve për Republikën e Vajmarit), analfabetizmit makroekonomik ose faktorëve të tjerë. Unë kam argumentuar se ajo është e motivuar kryesisht nga një armiqësi e qëndrueshme klasore ndaj njerëzve që punojnë në Evropë.
Pavarësisht arsyes, fakti është se Evropa është gati të bëjë të njëjtin gabim në momentin më të keq të mundshëm. Ndërkohë që industria dhe infrastruktura jonë po vyshken pas viteve të nëninvestimeve, SHBA-ja po përjeton një bum investimesh, për shkak të axhendës së politikave të presidentit Joe Biden, i cili u jep subvencione të mëdha kompanive (përfshirë firmat evropiane) që investojnë në Amerikë, kryesisht në teknologjinë e gjelbër.
Ndërkohë, BE-ja po përgjigjet në të vetmen mënyrë që duket se di: me lëvizje për të rivendosur rregullat fiskale që do të ringjallin politikat shtrënguese që shkaktuan në radhë të parë varfërimin relativ të Evropës.
Shenjat janë të qarta. Evropa do të bëjë zhurmë rreth krijimit të fondit të saj të investimeve për të kundërshtuar politikat e reja industriale të Amerikës, por rezultati do të jetë i dobët dhe po aq përçarës sa ishte Fondi i Rimëkëmbjes.
Ndërsa Evropa vazhdon të humbasë terren dhe eksportet e saj neto drejt Amerikës dhe Kinës bien (gjithashtu për shkak të politikave që SHBA-ja po i imponon BE-së), proteksionistët e Evropës do të fitojnë një avantazh, duke e kthyer zemërimin e tyre më shumë ndaj Kinës sesa ndaj Amerikës. Pavarësisht kostove të kalimit nga gazi i lirë i Gazprom-it në gazin natyror të lëngshëm të shtrenjtë që dërgohet nga Gjiri i Meksikës, së shpejti kostot e paneleve diellore të avancuara (të cilat vetëm kinezët mund t’i ofrojnë me çmime të ulëta) do të rriten, së bashku me kostot e të gjithë tranzicionit drejt energjisë së gjelbër.
Aktualisht, komentuesit e Evropës janë ende të shqetësuar për inflacionin, gjë që është e kuptueshme duke pasur parasysh se konglomeratet tona kanë përdorur fuqinë e tyre të tregut për të rritur marzhet e tyre të fitimit gjatë krizës së kostos së jetesës. Por, nën sipërfaqen e ekonomisë evropiane, rreziku i vërtetë është një dinamikë e re recesioni – të cilën mund ta shohim tashmë në ofertën e parasë dhe të dhënat totale të investimeve.
Nuk është e nevojshme të jesh profet për të kuptuar se çfarë e pret Evropën ndërsa masat shtrënguese kthehen. Jeta në Evropë do të vazhdojë të bëhet më e shtrenjtë pasi pagat reale bien dhe cilësia e vendeve të punës përkeqësohet. Ndërkohë, Evropa, si një ide dhe një entitet, do të ndjekë shumicën e punëtorëve të Evropës në rrugën e ngushtë të cilën ata kanë ndjekur për më shumë se një dekadë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Austerity Ruined Europe, and Now It’s Back