Udhëheqësi i një vendi autoritar me rezerva të mëdha energjie grumbullon forcat e tij të armatosura përgjatë kufirit të një fqinji më të dobët, që ai pretendon se nuk ka të drejtë të ekzistojë si një vend i pavarur. Më pas, ai nis një pushtim, me qëllim që ta gllabërojë fqinjin e tij dhe ta fshijë atë nga harta. Bota përballet me pyetjen e menjëhershme, por të vështirë se çfarë duhet të bëjë si përgjigje për këtë gjë.
Kjo është ajo që ndodhi në verën e vitit 1990, kur Saddam Hussein mblodhi forcat e tij ushtarake në kufirin e Irakut me Kuvajtin dhe, për habinë e shumë njerëzve, filloi një pushtim të gjithanshëm. Brenda pak ditësh, forcat irakiane morën kontrollin e të gjithë vendit, për të cilin Sadami pohoi se ishte një provincë e Irakut.
Tani zëvendësojeni Sadamin me presidentin rus Vladimir Putin, dhe Irakun me Rusinë dhe Kuvajtin me Ukrainën. Gjithçka e shkruar më sipër do të përafrohet me atë që ndodhi në shkurt 2022, kur Putin mblodhi ushtrinë ruse përgjatë kufirit me Ukrainën, një vend të cilit ai ia kishte refuzuar pavarësinë në një ese të botuar korrikun e kaluar, në të cilën ai shkroi, “Unë jam i bindur se sovraniteti i vërtetë e Ukrainës është i mundur vetëm në partneritet me Rusinë.”
Çështja në të dyja krizat ishte norma më themelore nga të gjitha normat që ndikonin në politikën ndërkombëtare: që kufijtë e vendeve sovrane duhet të respektohen dhe jo të ndryshohen me forca të armatosura. Në të dy rastet, lideri që nisi agresionin mbivlerësoi shanset e tij për të pasur sukses – dhe në të dy rastet, pjesa më e madhe e botës e nënvlerësoi kërcënimin, duke menduar se ishte një blof, derisa u vërtetua që vetëm i tillë nuk ishte.
Diplomacia dhe sanksionet ekonomike nuk arritën t’i përmbushnin sfidat që përbënin Iraku dhe Rusia. Nevojitej forca ushtarake, madje një numër i madh i tillë. Lidershipi amerikan u tregua gjithashtu thelbësor në shtypjen e agresionit në një rast dhe në rezistencën ndaj tij në rastin e dytë.
Por dallimet e rëndësishme midis dy skenarëve tregojnë se sa shumë ka ndryshuar bota. Fillojmë me Rusinë. Në vitin 1990, marrëdhëniet dypalëshe midis SHBA-së dhe Bashkimit Sovjetik të atëhershëm ishin relativisht të mira, duke mundësuar një fund paqësor të Luftës së Ftohtë. Bashkimi Sovjetik i dha mbështetje diplomatike SHBA-së në përpjekjet e saj për t’i rezistuar agresionit irakian, edhe pse Iraku kishte qenë prej kohësh një partner i ngushtë.
Sot, Bashkimi Sovjetik nuk është më, pasi ka humbur si perandoritë e tij të brendshme ashtu edhe ato të jashtme. Rusia, pasardhësja e tij kryesore, është zemëruar dhe tjetërsuar. Ajo po kryen agresion në vend që ta kundërshtojë atë.
Tridhjetë vjet më parë, Këshilli i Sigurimit i Kombeve të Bashkuara dënoi agresionin irakian dhe autorizoi jo vetëm sanksione ekonomike, por edhe përdorimin e forcës ushtarake kundër tij për të çliruar Kuvajtin. Sot, Këshilli i Sigurimit është mënjanuar, si rezultat i vetos së përhershme që Rusia mban në organin më të rëndësishëm të OKB-së.
Kina mbështeti ose të paktën nuk bllokoi përpjekjet ndërkombëtare për të kundërshtuar agresionin e Irakut. Marrëdhëniet SHBA-Kinë ishin shumë më të mira atëherë sesa tani, duke reflektuar bashkëpunimin kino-amerikan kundër Bashkimit Sovjetik në dekadat e fundit të Luftës së Ftohtë.
Kina ishte gjithashtu shumë më e dobët, me një ekonomi shumë më të vogël sesa ajo e SHBA-së. Këtë herë, Kina deklaroi një partneritet pa kufij me Rusinë në prag të pushtimit të saj dhe ka qëndruar pranë Rusisë që atëherë, duke anashkaluar sanksionet ekonomike në proces.
Tridhjetë vjet më parë, SHBA-ja dërgoi gjysmë milioni ushtarë në Lindjen e Mesme dhe ndërhyri me vendosmëri në emër të Kuvajtit. Këtë herë, SHBA-ja, e kujdesshme ndaj luftës pas ndërhyrjeve të saj të pasuksesshme pas 11 shtatorit në Afganistan dhe Irak, dhe e shqetësuar për përballjen e drejtpërdrejtë me Rusinë e armatosur me armë bërthamore, është përmbajtur nga pjesëmarrja e drejtpërdrejtë në konflikt, duke kufizuar rolin e saj në sigurimin e armëve, municioneve, inteligjencës dhe trajnimit.
Herën e fundit, bota u mblodh kundër agresionit. Jo tani. Për një arsye ose një tjetër, shumë vende hezitojnë t’i kundërvihen Rusisë. India blen armët dhe naftën e saj, ashtu si dhe të tjerë.
Për më tepër, aftësia e Amerikës për të mbledhur botën është zvogëluar shumë, jo pak për shkak se respekti për SHBA-në është zvogëluar shumë, rezultat i përçarjeve të saj të brendshme dhe kundërshtimit të përhapur global ndaj ndërhyrjeve të SHBA-së në Irak në 2003 dhe në Libi në 2011.
Administrata e presidentit Joe Biden nuk e ndihmoi veten duke këmbëngulur në inkuadrimin e luftës si një luftë e demokracisë kundër autoritarizmit. Pjesa më e madhe e botës nuk është aspak demokratike dhe mund të jetë përgjigjur në mënyrë më të favorshme nëse SHBA-ja do të theksonte kërcënimin ndaj lirisë së një vendi nga pushtimi, të cilin shumica e qeverive të botës e mbështesin.
Atëherë, ç’të bëjmë me këto dallime? Gjeopolitika dhe rivaliteti i fuqive të mëdha, të zakonshme gjatë historisë, janë rikthyer, siç është rikthyer edhe konflikti i armatosur mes vendeve. Pushimi pas Luftës së Ftohtë ka marrë fund.
SHBA-ja mbetet e para midis të barabartëve (ose të pabarabartë, për të qenë të saktë), por kjo nuk duhet ngatërruar me asgjë që i ngjan hegjemonisë. Përparësitë që gëzonte Amerika në vitet 1990 janë zbehur pasi të tjerët kanë fituar fuqi më të madhe.
Më e rëndësishmja, hendeku midis reagimit të botës ndaj agresionit atëherë dhe tani është një paralajmërim i kthjellët se sistemi ndërkombëtar është përkeqësuar. Bota është bërë më e ndarë pikërisht kur ka më shumë se kurrë nevojë për unitet, për t’u përballur me sfidat e përbashkëta si sëmundjet infektive, ndryshimet klimatike dhe teknologjitë në zhvillim si inteligjenca artificiale.
Uniteti është një burim i pakët në marrëdhëniet ndërkombëtare. “Komuniteti ndërkombëtar” është kryesisht nocional. Në vend të kësaj, po shtohen provat se epoka e pas Luftës së Ftohtë i ka lënë vendin një epoke të re të përkufizuar më shumë nga turbulenca dhe fragmentimi sesa nga rendi. Epoka e re mund të mos ketë ende një emër, por realiteti është aty dhe të gjithë mund ta shohin.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. A Tale of Two Invasions