Rreth kësaj kohe, një vit më parë, shumë pak njerëz e vlerësonin të ardhmen politike të presidentit turk Rexhep Tajip Erdogan. Hiperinflacioni i vazhdueshëm po shkatërronte ekonominë turke dhe vendi po hiqej si mikpritës i miliona refugjatëve sirianë pa asnjë shans real për t’u kthyer në shtëpi. Pastaj erdhi tërmeti shkatërrues i shkurtit të kaluar, i cili vrau dhjetëra mijëra njerëz, tronditi plotësisht institucionet lokale dhe ekspozoi korrupsionin endemik.
Për më tepër, që nga grushti i dështuar i korrikut 2016, Turqia është bërë gjithnjë e më autoritare. Nuk ka ende asnjë perspektivë për zgjidhjen e çështjes kurde dhe përfundimin e luftës kundër Partisë së Punëtorëve të Kurdistanit (PKK), dhe ligjet anti-terror dhe sistemi gjyqësor i vendit i ka dhënë Erdoganit instrumente të fuqishme për të shtypur çdo lloj opozite.
Për vite me radhë, këto zhvillime të brendshme shkaktuan telashe për marrëdhëniet e Turqisë me NATO-n dhe Perëndimin. Vendimi i qeverisë i vitit 2017 për të blerë një sistem mbrojtje ajorore rus S-400 dukej se parashikonte fundin e bashkëpunimit të armëve SHBA-Turqi; dhe deri në atë kohë, afrimi i saj me Bashkimin Evropian kishte ngecur pothuajse plotësisht.
Shumë perëndimorë parashikuan se Erdogani mund të mposhtej më në fund në zgjedhjet e fundit kombëtare. Por Erdogani i fitoi zgjedhjet presidenciale në raundin e dytë. Ndryshimet po aq të rëndësishme, thelbësore në rendin pan-evropian që nga pushtimi i plotë i Ukrainës nga Rusia në shkurt 2022, e kanë forcuar kontrollin e Erdoganit.
Pas blerjes së S-400, marrëdhëniet e ngushta të Turqisë me Rusinë kishin ngritur dyshime për besnikërinë e saj si anëtare e NATO-s. Si përgjigje, SHBA-ja anuloi një dorëzim të premtuar të gjashtë avionëve luftarakë F-35, ndërsa bëri një dërgesë të ngjashme në Greqi, fqinjin dhe kundërshtarin e Turqisë prej shumë kohësh tashmë. Aplikimet e Finlandës dhe Suedisë për anëtarësim në NATO më pas sollën një krizë, me Turqinë që bllokoi pranimin e Suedisë me arsyetimin se ajo ka siguruar strehim për anëtarët e PKK-së.
Megjithatë, gjatë vitit të kaluar apo më shumë, Erdogani tashmë ishte ri-angazhuar në heshtje me Perëndimin dhe shërbente si ndërmjetës midis Ukrainës dhe Rusisë në marrëveshjen (të pezulluar së fundmi) për të lejuar dërgesat e grurit ukrainas përmes Detit të Zi. Mund të supozohet se kjo marrëveshje midis palëve ndërluftuese nuk erdhi pa miratimin e SHBA-së.
Më pas, në samitin e fundit të NATO-s në Vilnius, Erdogani më në fund tërhoqi veton e tij për pranimin e Suedisë, me sa duket në këmbim të një premtimi të SHBA-së për t’i shitur avionët luftarakë F-16 qeverisë së tij. Për më tepër, ai iu bashkua pjesës tjetër të aleancës për të shprehur mbështetjen për anëtarësimin e ardhshëm të Ukrainës.
Me këto lëvizje, Erdogani i është bashkuar plotësisht kolonës perëndimore, gjë që e shqetësoi Kremlinin. Turqia që atëherë ka kërkuar madje të qetësojë marrëdhëniet e saj shumë të ngarkuara me Greqinë. Në vend që të shtojë tensionet me fqinjin e saj (dhe anëtarin e NATO-s) në Egje dhe Mesdheun lindor, ajo tani po ndjek afrimin dhe bashkëpunimin me të.
Kriza në Ukrainë dhe zgjedhjet e fundit duket se e kanë bërë Erdoganin dhe këshilltarët e tij të rivlerësojnë pozicionin gjeopolitik të Turqisë. Kur bëhet fjalë për sigurinë, ata nuk shohin qartë ndonjë alternativë serioze ndaj NATO-s dhe marrëdhënieve me Amerikën. Po kështu, përballë krizave të vazhdueshme ekonomike dhe inflacionit, lidhjet më të forta me BE-në kanë shumë për të ofruar. Thënë kështu, do të ishte gabim të mendonim se Erdogani ose regjimi i tij ka ndryshuar. Politikanët në kryeqytetet evropiane dhe në Bruksel nuk duhet të harrojnë kurrë se me kë kanë të bëjnë.
Por as ata nuk mund të shpërfillin vendndodhjen gjeografike dhe rëndësinë gjeopolitike të Turqisë. Ndër të tjera, Turqia kontrollon hyrjen e Rusisë në Lindjen e Mesme dhe Mesdheun lindor (përmes Bosforit). Ajo është një lojtar kryesor në Lindjen e Afërt dhe të Mesme, Azinë Qendrore, Kaukaz dhe Ballkan dhe ka ndikim të rëndësishëm mbi pakicat e mëdha turke në shtetet kyçe anëtare të BE-së. BE-ja mbetet shumë e varur nga Turqia për të pritur miliona refugjatë të cilët përndryshe do të kërkonin të hynin në bllok.
Për të gjitha këto arsye, rëndësia strategjike e Turqisë për Evropën është e vështirë të mbivlerësohet. Por siç tregoi Erdogani kur bllokoi anëtarësimin e Suedisë në NATO, ai nuk është mbi përfshirjen në zhvatje dhe taktika të tjera të vështira për të çuar përpara qëllimet e tij. As nuk mund të pretendojmë që ai të veprojë gjithmonë me mençuri. Përpjekja e tij për të lidhur aplikimin e Suedisë në NATO me pranimin e Turqisë në BE, për shembull, ishte krejtësisht marrëzi, sepse u kujtoi evropianëve se Turqia me të vërtetë nuk i përket BE-së.
Megjithatë, liderët evropianë do të duhet të punojnë me Erdoganin, pavarësisht nëse duan apo jo, sepse Turqia është shumë e rëndësishme për t’u shpërfillur. Bashkëpunimi kufizohet më së miri në çështje me interes të përbashkët, si siguria dhe emigrimi. Me siguri, marrëdhëniet ekonomike gjithashtu mund të përmirësohen. Aksesi i Turqisë në tregun e përbashkët të BE-së, bashkimin doganor dhe zonën e udhëtimit pa viza mund të negociohet si pjesë e një rivlerësimi më të gjerë të marrëdhënieve. Por anëtarësimi i plotë në BE nuk bëhet fjalë. Ndërsa lufta në Ukrainë e ka bërë të qartë se Turqia dhe Evropa nuk mund të bëjnë pa njëra-tjetrën, sjellja e Erdoganit ka nënvizuar se sa të ndryshme janë BE-ja dhe Turqia.
Duke pasur parasysh madhësinë dhe rëndësinë e Turqisë, këto dallime duhet të menaxhohen, sepse ato nuk mund të shpërfillen. Në një mënyrë apo tjetër, riformësimi i marrëdhënieve BE-Turqi do të luajë një rol të rëndësishëm në riorganizimin e rendit evropian pas luftës së agresionit të Rusisë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Erdoğan Comes in from the Cold