Lufta e pakuptimtë e Rusisë në Ukrainë që vazhdon prej rreth një viti e gjysmë dhe natyra kriminale e saj nuk ka ndryshuar. Një fuqi e madhe bërthamore dëshiron t’i mohojë fqinjit të saj – një “komb vëlla” – një të drejtë të njohur më parë për të ekzistuar. Presidenti rus Vladimir Putin ka zgjedhur një luftë pushtuese si mjetin e tij. Nëse ai arrin qëllimin e tij të dëshiruar, Ukraina do të inkorporohet në Rusi, duke u zhdukur si një shtet i pavarur sovran.
Por çdo javë që kalon, ka më shumë prova që sugjerojnë se llogaritjet e tij kanë dështuar. Larg arritjes së një fitoreje të shpejtë, “operacioni ushtarak special” i Putinit është kthyer në një rrëmujë të përgjakshme që Rusia mund ta humbasë. Ndërsa sigurisht i ka shkaktuar shumë dëme Ukrainës, ajo ka krijuar gjithashtu kosto për rusët e zakonshëm.
Serioziteti i rrëmujës që Kremlini i ka krijuar vetes u bë plotësisht i dukshëm në fund të qershorit, kur Yevgeny Prigozhin dhe mercenarët e tij të Grupit Wagner sfiduan drejtpërdrejt lidershipin e lartë. Përpjekja për grusht shteti e Prigozhinit u zhvillua për shumë orë me të gjithë botën që i kishte kthyer sytë nga ata, dhe forcat e tij Wagner pushtuan edhe qytetin rus të Rostov-on-Don, selinë e distriktit ushtarak jugor të Ushtrisë Ruse. Prej andej, forcat e tij – edhe me tanke – marshuan drejt Moskës, duke iu afruar 200 kilometra.
Vëzhguesit e habitur në mbarë botën mbetën me shumë pyetje në mendje. Ku ishin shërbimet ruse të sigurisë dhe shërbimet sekrete? Si mundi regjimi i Putinit të lejonte një sfidë kaq të pacipë ndaj autoritetit të tij?
Në një fjalim mbarëkombëtar të mbajtur pikërisht kur filloi marshimi i Prigozhinit, Putin kujtoi kaosin e vitit 1917 dhe paralajmëroi një luftë civile. Më pas ai as nuk u pa dhe as u dëgjua më. A ishte ai ende në Kremlin gjatë atyre orëve dramatike, apo kishte ikur në Shën Petersburg, siç kanë spekuluar disa? Nuk është nevoja të thuhet se një diktator i fortë që kthen bishtin dhe largohet me vrap nuk është më i fortë, sidomos kur e bën këtë përballë një sfide të ardhur nga brenda rrethit të tij.
Dhe çfarë duhet të bëjmë me pretendimin e Kremlinit se ngërçi u zgjidh përmes ndërmjetësimit të presidentit bjellorus, Aleksandr Lukashenko, një vasal i vogël të cilin Putin ndonjëherë e përdor, por rrallë e merr seriozisht? Edhe nëse kjo do të ishte e vërtetë, do të ngrinte dyshime serioze për pushtetin e Putinit.
Institucionalisht, Federata Ruse tani është ekspozuar si tmerrësisht e dobët. Grupi Wagner ishte në gjendje të trondiste çdo rajon të shtetit, sepse shteti mbështetet tërësisht në vullnetin e një njeriu, autoriteti i të cilit po sfidohej pothuajse pa ndonjë përgjigje. Nëse despoti do të binte, gjithçka tjetër do të binte me të. Në orët kritike të kryengritjes së Prigozhinit, Rusia e Putinit doli të ishte ajo që kishin pretenduar prej kohësh kritikët e saj: një shtet mafioz pa institucione të forta, por, për fat të keq, një me arsenalin më të madh bërthamor në botë.
Ishte një moment i së vërtetës dhe aludimi i Putinit për vitin 1917 dhe rënien e carit ishte, në fakt, mjaft me vend. Episodi aktual të kujton atë vit, i cili solli jo një, por dy revolucione – fillimisht në shkurt dhe më pas në tetor.
Përpjekja për grusht shteti e Prigozhin ishte e lidhur ngushtë me luftën e dështuar pushtuese në Ukrainë. Perspektiva e një disfate katastrofike ruse po rritet, duke vënë më tej në pikëpyetje mençurinë, aftësinë dhe forcën e presidentit të saj. Me një humbje ushtarake në prag, Putini duhet të mendojë me kujdes për të ardhmen e tij. Sa pushtet i ka mbetur? A mjafton për t’i dhënë fund luftës përmes një kompromisi të dhimbshëm, apo kjo do të tregonte dobësi dhe do të shkaktonte një sfidë tjetër ndaj sundimit të tij?
Gjithsesi, marshimi i Prigozhinit në Moskë do të thotë se lufta ka hyrë në një fazë të re të rrezikshme. Fundi i lojës po afron dhe çfarëdo që të ndodhë në fushën e betejës do të përcaktojë të ardhmen e politikës së brendshme ruse. Tani e dimë se përfundimi i luftës do të jetë më i rrezikshëm dhe më i vështirë sesa supozohej më parë, sepse çdo perceptim i humbjes do të konsiderohet i papranueshëm për disa elementë të aparatit të pushtetit rus. Prigozhini ishte vetëm një pjesë e asaj strukture.
Sa më shumë t’i afrohemi fundit të lojës, aq më i madh është rreziku që Kremlini t’i drejtohet një veprimi irracional, siç është urdhërimi i përdorimit të një arme bërthamore. Revolta e Prigozhinit ofron një pamje paraprake të kaosit që pret. Tani është e imagjinueshme pothuajse çdo gjë, që nga shpërbërja e Federatës Ruse te ngritja e një regjimi tjetër ultra-nacionalist me ëndrra neo-cariste për rivendosjen e perandorisë.
Ashtu si Rusia e Putinit, ky regjim do të mbetej i kapur pas të kaluarës, shumë larg çdo perspektive të modernizimit social, politik apo ekonomik. Ai do të përbënte një kërcënim të përhershëm për krahun lindor të Evropës dhe për stabilitetin global më gjerësisht. Ne do të duhet të armatosemi kundër tij, dhe nipërit dhe mbesat tanë me shumë mundësi do të duhet të bëjnë të njëjtën gjë.
Marrë me autorizim nga Project Syndicate, 2016. Ripublikimi mund të bëhet vetëm me lejen e Project Syndicate. Heightened Risk from a Weakened Russia